Gilde Congres Turnhout 2011

EEN DAG UIT HET GILDELEVEN 
Belevenissen van het gildecongres in Turnhout op 2 april 2011

Reis en ontvangst in Turnhout

In de “voiture royale” vertrok de delegatiebestaande uit koningspaar Henk en Wilhelmien de Koning, Peter van Hout en Lau Huijbers, van het Sint Antonius en Sint Sebastianus Gilde Gemert al om kwart voor acht uit Gemert om via de N 279 naar Asten en dan via de A 67 naar Turnhout te rijden. De aankomst daar na 85 km. Rijden was al om even over half negen. De Tomtom wees na het overslaan van de goede straat toch nog naar de Otterstraat, waar op de parkeerplaats voor de parkeergarage nog gratis plaats was. Dat was niet te danken aan de congresorganisatie, maar aan de Fashiondagen op 2 en 3 april, waar we al direct bekende gildebroeders uit Peelland troffen. Het tenue werd officieel met sjerp, hoed en ketens en zo liep “Gemert” door de Otterstraat naar de Grote Markt. Er was eigenlijk geen sprake van een markt, laat staan van een grote, want het hele plein was opgebroken en via een smal en bultig pad liepen we naar het stadhuis voor de koffie en de begroeting van veel bekenden uit het gildewezen, o.a. de acht vertegenwoordigende gilden uit Peelland, bekenden van De Gildetrom, het nieuwe gilde uit Uden, dat een grote delegatie met vlag had afgevaardigd.

De entree van het gemeentehuis was schitterend. In de toegangshal stonden aan weerszijden grote poppen in een kleurige klederdracht. Het was echt een “prentje” om hiervan een foto te maken, zeker voor het koningspaar.

De voorzitter van de Hoge Gilderaad der Kempen verwelkomde de delegaties en de burgemeester van de stad begroette ons. Hij wenste ons een goed congres en een aangenaam verblijf in zijn stad. Hij ging echter niet in op de wens van de voorzitter om aanstalten te maken voor de bouw van toiletten voor  paarden.Tijdens de optocht van de kerk naar congresruimte De Kuub gingen deze aan de stoet vooraf en er zou zeker hier en daar iets vallen of gesproeid worden..

Er was voldoende koffie en jus d’orange voor iedereen, maar helaas was van de cake was geen spoor te bekennen.

Gildemis

Ordeloos lopen naar de tegenover het stadhuis liggende Sint Petruskerk was het vervolg om dan te wachten op de intocht van de deken Jos Daems met misdienaar, voorafgegaan door het Tamboergilde uit Turnhout en de autoriteiten van de drie organiserende gildefederaties. Lector was de voorzitter van de Kempense organisatie.

Het Sint Pieterkoor zong meerstemmig onder leiding van Jozef Dresselaars. Het eenvoudig misboekje van 8 pagina’s formaat A 5 bevatte geen lezingen en geen tekst van de Nederlandstalige liederen, zodat de gevraagde meezang niet tot zijn recht kwam.

Wel waren de teksten van begroeting en gebeden uitstekend met veel aandacht voor de minderbedeelden in de samenleving, waarvoor gildebroeders eigenlijk zouden moeten opkomen, maar niet nagekomen, reden waarom in de schuldbelijdenis daarvoor vergeving werd gevraagd omdat men er door de aandacht voor geld en macht te weinig aandacht aan geschonken werd.

Optocht.

Na de Gildemis werd een optocht geformeerd, met voorop drie standaardruiters, het plaatselijk gilde, een groep tamboers en vendeliers tussen de gildebroeders met voortdurende acties van zwaaien en De route leidde niet direct naar de schouwburg, maar voerde door de winkelstraat van Turnhout, waar ondanks het vroege uur toch nog veel belangstellenden langs de kant stonden.

De optocht werd besloten met een demonstratie trommen door de tien tamboers van het Turnhouts gilde, die onder leiding van een oudere tamboer, klein van stuk, zachte slagen, langzaam en snel trommen, crescendo’s en decrescendo’s hun vaardigheden lieten horen. Het zou een kolfje naar de hand van onze Walter van den Elsen zijn geweest en een optreden ter navolging voor zijn groep.

Morgenzitting

Na de begroeting was de Luc Wolkers, hoofdredacteur van het Limburgse Schuttersblad en afgestudeerd in de geschiedenis als eerste spreker aan bod. Hij had als onderwerp gekozen “Tradities en erfgoed”, waarbij tradities overgedragen gebruiken en gewoonten zijn en erfgoed  de schutterij zelf en de bestaansgrond. Jammer genoeg ging hij bij zijn onderwerp tradities uit van de Limburgse situatie van de schutterijen, waarbij hij er gemakshalve van uitging, dat dit ook voor de Brabantse gilden gold.

Hij liet foto’s zien van aspecten van tradities, welke vroeger zo waren, maar ook van de ontwikkeling sindsdien, zoals van de kleding, de jurering van koningsparen tijdens schutterswedstrijden, de verklaring voor de exercitiegroepen van verschillende groepen, voortgekomen uit de eis van Koning Willem I om ook weerbaarheidskorps te zijn, de gebruiken, waarbij schutterijen aanwezig moeten zijn, het gewijzigde vogelschieten vanwege de eisen van de overheid, de ceremoniën bij begrafenissen, huwelijken, teerdagen, groeps- en individeel trommen, e.d. Die waren wel dikwijls vergelijkbaar met Brabant, maar vele congresvoorgangers vonden dat meer de Brabantse kant benadrukt had moeten worden.

Maaltijd

De maaltijd werd genuttigd in de aula van het Sint Victorcollege, die maar precies plaats bood aan de 260 deelnemers, exclusief de autoriteiten. Het duurde lang voor iedereen aan de beurt was om zijn bord te laten vullen. De keuze was tussen karbonade en konijnenbout of –rug met puree, pruimen, kersen en rauwkost. De porties konden naar believen groot of minder groot zijn en ook kon voor een broodje er bij gekozen worden. Flessen water stonden aan tafel.

Ons gezelschap aan tafel was de deputatie van het Boekel gilde, met broeders meer of minder verwant aan de familie De Koning-Pennings, ons koningspaar.

Vanwege de gebrekkige logistiek al werd op twee plaatsen opgeschept, duurde het allemaal lang en dachten sommigen al, dat het toetje er bij inschoot. Het was gewoon té laat aangevoerd.

Het viel op, dat in tegenstelling tot Noord-Brabantse gildemaaltijden, niet gebeden werd voor en na de maaltijd.

Waar was in elk geval, dat allen met een welgevulde maag, naar het tweede deel van het congres gingen luisteren, als ze al niet korte of langere tijd wegsukkelden in de middagslaap.

Middagzitting

Dat gold trouwens ook voor de tweede spreker in de middag, Professor Dr. Stefan Top, die aan de hand van een door de Hoge Gildenraad gehouden enquête naging hoe tradities evalueren of zeg maar aangepast aan de gewijzigde leefomstandigheden van de mensen. Van de 71 gilden hadden 58 gilden geantwoord, maar hadden slechts 38 gilden de enquête helemaal ingevuld. Verschillende gebruiken zijn in ons Noord-Brabant niet bekend. Dat maakte het enigszins interessant, maar er werd niet diep op ingegaan. Duidelijk was wel, dat ook bij de Belgische gilden tradities veranderd zijn onder druk van de omstandigheden. Vooral het ontbreken van jeugd bij de gilden maakte hem zorg.

Als je één les moet trekken uit deze voordracht, dan is het dat de gilden eens goed naar de tradities moeten kijken, pijnpunten constateren en daarvoor een oplossing zoeken. Mies Sijbers, de vroegere voorzitter van Kring Peelland, vertelde mij, dat de huidige hoofdman van zijn gilde de opening van een gildedag met en H.Mis wilde afschaffen en daarna het eerbetoon van het gilde tijdens de consecratie ook. Dat vond hij niet mogen kunnen. De ontkerkelijking van gildebroeders mag dan wel een feit zijn, maar alle gildebroeders onderschrijven via een eed of belofte de katholieke signatuur van een gilde en moeten zich daarnaar gedragen. Overigens was de toetreding van allochtonen en niet-kerkelijken tot het gilde een zaak, waarvoor de gilden een oplossing moeten zien te vinden, zoals dat ook voor de jeugd geldt. De inwijdingscermoniën van gildebroeders en de toetreding van gildezusters was ook zo’n probleem. Ieder gilde moet daarvoor een eigen oplossing zoeken en dan zal het ene zeggen er nog niet aan toe te zijn, een ander wil niet en het derde staat het toe. Een gebruik, dat de laatste tijd niet meer zoveel wordt toegepast, is het zogenaamde “lijkenbier”, een begrip, dat wij niet kennen. Van de Belgen mag dat verwacht worden, omdat vaker verteld wordt, dat begrafenissen daar toch een beetje een feestelijk besluit kennen met het drinken van een, gebruikelijk is zelfs meer, “pientjes”. Als sommige Belgische gilden een begrafenis, soms beperkt tot het uitdelen van gedachtenisprentjes, verzorgen na afloop het door de familie geschonken bier drinken. Dat heet lijkenbier!

Zeker is, dat dit vergelijkbaar is met de koffietafel, welke na een gildebegrafenis aan de broeders wordt aangeboden

De geplande sprekerstijd van anderhalf uur werd ingekort tot één uur, waardoor het verlies aan tijd door de maaltijd kon worden ingehaald.

De slotuitspraak was:

GEEN ANA-CHRONISME, MAAR A-CHRONISME

Dat is:

                   NIET UIT DE TIJD, MAAR TIJDLOOS.

Wandeling

Ca. 100 personen konden een wandelingdoor Turnhout maken onder begeleiding van een gids. Onze gids Mieke had geen harde stem en je moest bijna aan haar lip hangen – welke af en toe haar tandeloze onderkaak verborg – om alles te kunnen horen. Als je dan ook nog op een smal trottoir staat of op een plaats, waar auto’s met ronkende motoren passeerden, was het moeilijk te volgen.

Wij weten nu iets meer van het prachtige kasteeltje – een waterslot - in het centrum van Turnhout, gebouwd door Amalia van Solms, de echtgenote van Prins Frederik Hendrik en dat nu dienst doet als rechtbank van eerste aanleg – ons kantongerecht – en dat een donjon kende.

Amalia had ook nog een woning in Turnhout. Het begijnhof was een prachtig complex voor dochters van rijke mensen, die daar een huis lieten bouwen in de zekerheid, dat de familie het later weer terug zou krijgen, want geld moet in de familie blijven. Dit begijntjeswezen was beter dan intreden in een klooster, want dat was het kapitaal verloren. De begijnen moesten wel in hun eigen onderhoud voorzien door dienstbodewerk, verrichten van werkzaamheden, zoals het doen van de wekelijkse was voor families. Het was daarbij verboden om mannenondergoed te bleken, zeker niet de onderbroeken. Zelfs die van de pastoor mocht daar niet liggen om witter te worden dan wit.

Langs het Matelot, een monument ter ere van de gevallenen tijdens de eerste wereldoorlog, waarbij veel aanstoot is gegeven en verzet is gerezen door de afbeelding van een naakte vrouw voor de gevallen soldaten.

In de Sint-Petruskerk is een prachtig gebeeldhouwde preekstoel met de afbeelding van het roepen van Petrus en Andreas tot apostel, een mooi priesterkoor met kruisgang, waarin kapelletjes aan verschillende heiligen zijn toegewijd, o.a. aan de H.Barbara en de H.Agatha, waarbij de Boekelse voorzitter het leven en de dood van de heilige vertelde.

Bij de uitgang namen wij afscheid van de “leuke” Mieke en gingen terug naar de Kuub voor de receptie, waarvoor wij per persoon twee bonnen hadden gekregen. Uiteraard was het daar een stormloop op de bar, waar weer eens moest worden geconstateerd, dat het vandaag niet goed zat met de logistiek, twee personen achter de bar voor 260 gildebroeders en –zusters en ook dat zij niets klaar hadden staan, maar alles nog te voorschijn moesten halen.

We kregen na enige tijd toch onze consumpties, waarbij voorzichtigheidshalve de twee bonnen  ineens werden gebruikt .

De consumptie daarvan deden wij buiten in de warme zon, waarbij wij gezelschap kregen van de echtgenote van de koning van het Sint-Sebastiaangilde uit Bergen op Zoom-Borgvliet. Onderwerp was hun gildehuis, een vroeger gemeenschapshuis, dat het gilde nu uitbaatte en vanwege de financiën ook nog verhuurde aan verenigingen in de stad.

Dag Turnhout, wij gaan naar huis

Dat deden we even na vijven. We zochten de parkeerplaats op en reden weg, sloegen een straat naar de weg, waarlangs we kwamen over, maar kwamen met hulp van de Tomtom en via Oud-Turnhout op de A 67 of E 34, zoals deze weg in België genoemd werd. Met een grote snelheid reed de Koninklijke karos richting Gemert, dat we tegen kwart over zes bereikten. Een beetje moe van het staan,luisteren en slenteren namen wij hoed en sjerp en togen naar degenen, die thuis op ons wachtten.

Gildecongres Turnhout 2011 was nu helemaal ten einde.  Er restte nog het maken van dit verslag, dat op verzoek van Zijne Majesteit Henk werd gemaakt. Een majesteitelijke wens moet worden vervuld.

Gemeerd, 3 april 2011, 14.00 uur.                              Lau Huijpers, eredeken.

Foto's Henk van den Broek