GILDE EN DE KEIZER HULDIGEN ELKAAR   
Wij houden van verenigingen zei de eigenaar van Brasserie De Keizer Paul van Thiel en een van zin voorgangers Ad Kruijssen, 42 jaar gastheer, stemde er mee in. Leden van verenigingen worden vrienden en vrienden voelen zich bij daar thuis. Op het terras en op het Gruun Schut (Ridder)plein  waren vele oude bekenden samengekomen. De 94-jarige gildebroeder Pieter Penninx. Momenteel opgenomen in de Jan de Witkliniek was er het bewijs voor.
Voor de opening trok het Sint Antonius en Sint Sebastianus Gilde op naar hun thuishonk van vóór 1917, café De Korenbeurs van de familie Coolen-Frunt,  om zich daar te laten vereeuwigen. Deze foto kan bij het volgende eeuwfeest als bewijs worden gebruikt. En zeker anders dan in 1917 trok het gilde op naar het plein. In 1917 telde de gildegroep hooguit 10 ongehuwde leden, nu waren er dat ruim veertig, een bewijs dat het gilde springlevend is en met frisse moed aan de nieuwe eeuw begint.
Burgemeester Michiel van Veen had op Wikipedia enkele historische feiten over het gilde  opgezocht, waarmee hij zijn openingstoespraak opfleurde. Binnenkort zal hij de buurman worden van de gildekapel aan de Deel en dan meer van de gildegebruiken ervaren.

KEIZERS-KEIZER
Naast een springkussen en poepbroekhangen voor de jeugd was er natuurlijk een schietwedstrijd met als inzet de dagtitel van “keizers-keizer”.  De strenge voorschriften hiervoor lieten niet toe iedere volwassene daaraan te laten deelnemen, maar er waren toch 66 deelnemers, gildebroeders uit Gemert, Boekel en Laarbeek. Er werd dikwijls raak geschoten, maar er waren toch 215 schoten nodig, voordat de vogel zich gewonnen gaf. De “groene” gildebroeder Toon Brouwers verwierf die eer. Hij werd op ludieke wijze geïnstalleerd, werd omhangen met een echte keizersmantel, kreeg uit handen van de bedrijfsleider Pieter Drouen. Een grote beker. Zijn echtgenote Anita werd gekroond. Er was dit keer geen ereWIJN maar ereBIER.  Gebleven van de inhuldiging van een gildekoning was de vendelgroet van zijn gilde.

TENTOONSTELLING
In het voormalige gildezaaltje van De Keizer was een tentoonstelling ingericht, waarin de omgeving van het plein in foto’s was weergegeven, evenals de foto’s van de koningsschilden vanaf 1964. De ah’s en oh’s van bezoekers, waaronder enkele oude leden – we zagen de nieuwe deken van het jaar 1957, die afscheid nam wegens zijn huwelijk en vertrek naar elders – die foto’s van herkenning zagen in woord en beeld . Bij het gilde is veel belangstelling voor de geschiedenis van het gilde en steeds wordt weer iets “oud” nieuws ontdekt.  Een tentoonstelling is dan een goed middel om dit ruimer bekend te laten worden.

SOCIAAL DOEL VAN HET EEUWFEEST
Het gilde eert al ruim veertig jaren de  bewoners van Ruijschenbergh met een vendelgroet om hen daarmee te danken, dat zij in moeilijke tijden gezorgd hebben dat het gilde kon blijven bestaan. Ook Diomage met speicale zorg voor gehandicapten kon op gilde-eer rekenen. Voor dit eeuwfeest wilde het gilde weer een gebaar maken naar minderbedeelden en gehandicapten en had besloten de inschrijfgelden van de schietwedstrijd en de opbrengst van de speciaal voor dit doel te houden loterij met vele prijzen van plaatselijke ondernemers, te bestemmen voor de organistie van de “Verwendag” voor de gehandicapten van Gemert-Bakel. Aan de stichting kon een check overhandigd worden van  € 1.318,-. Het was een vreugde om dit te bedrag te schenken en te ontvangen.

Ervaring van 100 jaar en de inzet van velen stonden borg voor een mooie, muzikaal gevuld door Z.A.B. en John van der Heijden en aan elkaar gepraat door Tiny Gruijters en Ruud Vermunt – met dank aan de weergoden voor de zon en de warmte – gildedag in samenwerking met het 100-jarig gildehuis De Keizer.

Ze zijn natuurlijk niet te tellen de vele voetstappen, welke gildebroeders en –zusters en hun aanhang vanaf 1917 hebben gezet tijdens de honderd optrek- en teerdagen, bij het verzamelen om vandaar te vertrekken en terug te keren en bij de sinds 1970 gehouden maandelijkse bijeenkomsten van het gilde, bij gildefeesten, e.d. Feit is dat een gildehuis ook een “huis voor het gilde” is geweest. En een dergelijk jubileum mag best gevierd worden. Dat gebeurt op zondag 21 mei a.s.

KEUZE GILDEHUIS
Hoe gebeurt de keuze van een gildehuis en waarom? In de oude karde, welke in 1699 door Baron Hendrik van Wassenaar, Commandeur van Gemert en Landcommandeur van Aalden Biezen is bevestigd, is alleen sprake van “zullen de schutbroers gehouden zijn te komen om te compareren (verschijnen) ten huize alwaar hunne comparitie gehouden word”. Deze tekst laat dus alle vrijheid om te kiezen. Rond 1900 was dat Café Coolen-Front, Kerkstraat 10, het vroegere “Stumper”. Toen echter de Paters van de Geest in 1916 naar Gemert kwamen werd het parochiehuis, gelegen aan de Boonengang, waarin later de tabakskerverij van de Firma Henri Corstens werd gevestigd, kocht het Kerkbestuur onder voorzitterschap van Pastoor dat café en bestemde het tot parochiehuis. Daarvoor golden andere regels dan voor het café. Een daarvan was “geen alcohol”. Voor harmonie en gilde was dat de aanleiding om naar een ander gildehuis om te zien. Dat werd “Hotel de Keizer”, toen uitgebaat door Henricus van de Ven. Hij en zijn zes opvolgers waren dus iets meer dan honderd jaar “hospes” van het gilde, tapten de jenever en het bier, openden hun deuren als het gilde moest uittrekken en werden menigmaal uit bed gehouden, omdat de broeders nog niet uitgebuurt waren.
Het is zelfs voorgekomen, dat hij risico liep, toen in 1944 ondanks de oorlogsjaren en het verbod op culturele verenigingen, die niet bij de Kuluurkamer waren aangesloten, hij ruimte gaf voor de viering van de optrekdag. Gildebroeders trokken daar hun gildekostuum aan en poseerden met de nieuwe deken Pieter Penninx – nu 94 jaar – op de binnenplaats voor de statiefoto, om daarna weer in burger de koffietafel te geniet in zijn woonhuis aan de Paashoefsedijk in De Mortel.

VIERING OP HET PLEIN
Het gilde viert dat eeuwfeest op zondag 21 mei in en om Brasserie De Keizer, een feest dat tegelijk een eerbewijs is voor gastvriendschap, welke genoten is. Het feest zal zich afspelen op het Ridderplein en krijgt een beetje het karakter van een gildefeest, dus met het optrekken van het gilde, vendelgroet en het schieten om niet één, maar om “De Keizer”. Jammer genoeg staat de politie niet toe, dat iedereen mee mag schieten, maar alleen de gildebroeders, ook die van de beide zustergilden, en de leden van de Vriendenkring van de Gemertse Gilden. Er komt een tent te staan en natuurlijk zijn er drankjes en hapjes te koop. Op het Ridderplein wordt deze dag als het waren een buitencompriessie (vergadering of feest buiten het gildehuis) van het gilde.

PROGRAMMA
14.00 uur Optrekken van het gilde.
Inschrijving á € 2,00 van de schutters voor het keizerschieten.
Opening tentoonstelling in gildezaal van Brasserie De Keizer over 100 jaar Gildehuis (foto’s,
schilderijen, dekenlijsten, zilver)
15.00 uur Begin keizerschieten.
18,00 uur Inhuldiging keizer m/v en kroning keizerin (m/v)
21.00 uur Einde.

Ruud Vermunt en Tim Gruijters zijn de spreekstalmeesters van de middag en vertellen veel anekdotes over het gilde en gildehuis. Zij praten de muziek van Z.A.B. De Mortel en John van der Heijden aan elkaar.
Voor de kleine gildebroedertjes en – zustertjes zijn er sprngkussens, e.d.
Het inschrijfgeld van de schutters, de opbrengst van de loterij en drankenverkoop zijn bestemd voor de “Verwendag” welke elk jaar georganiseerd wordt voor kinderen met een handicap uit Gemert-Bakel.
Het zou leuk zijn als naast vlaggen ook bezoekers een groene outfit dragen. Een groen plein in het centrum, brengt zeker een goed gevoel voor een leuke middag.

In veel dorpen in Noordoost Brabant, Noord Limburg en West Vlaanderen  wordt 17 januari min of meer uitbundig gevierd. In  het  bisdom ‘s-Hertogenbosch zijn 21 gilden naar deze heilige vernoemd. Veelal zijn het agrarische gemeenschappen, waar deze heilige wordt vereerd. Dat wordt verklaarbaar omdat de heilige wordt aangeroepen tegen veeziekten.
In een dorpje in de Eifel – aartsbisdom Trier – is dat duidelijk zichtbaar. Midden in het dorp staat een Sint-Antoniuskapel met een prachtig altaar en mooie glas-in-loodramen. Verklaard wordt dit door de giften van agrariërs, die de verering beschouwden als de goedkoopste en veilige verzekering tegen veeziekten.

MORTELZONDAG   
Ook in De Mortel, waar de parochie de heilige als patroon heeft, wordt 17 januari nog steeds gevierd, mede dank zij het optrekken van het naar hem genoemde gilde van Sint Antonius en Sint Sebastianus op die dag naar de kerk. De dag wordt binnen het gilde nog steeds “Mortelzondag” gevierd. Het is een herinnering aan de vroegere Mortelse kermis, welke op die dag plaats vond. Voor de gildebroeders uit Gemert was dit een extra feestdag. Men trok het zondag s pak aan en fietste of liep naar het kerkdorp om daar na de Hoogmis een kaartje te leggen in een van de cafés, dat waren er in 1966 nog vier, nu nog één, of te buurten. Daarna had iedereen zijn eigen adres, waar het feestelijk middagmaal werd gebruikt om na een dutje wederom het dorp in te gaan voor het voortzetten van het kaartfestijn.
De kermis in de winterse dagen zal zeker geen vetpot geweest zijn  voor de exploitanten. Misschien hebben ook de waarschuwingen tegen alcoholgebruik bijgedragen aan het verdwijnen . De gruun schut bleef echter komen. Tot 1976 was dat in het zogenaamde “halfzondagse pak” . Langjarig kapitein en voorzitter van het gilde Antoon Jaspers, vierde zijn verjaardag altijd in het kerkdorp Toen hij 65 jaar werd  vond het gilde dat een geschikte gelegenheid  om op te trekken naar de kerk en hem daarna een vendelgroet te brengen, alvorens het vaste programma van kaarten en buurten te beginnen. Dat is toen goed bevallen en dat is het nog steeds.

PROGRAMMA
Dinsdag 17 januari trekt het gilde om 9.55 op om de voorganger in de sacristie van de kerk af te halen en naar de kerk te begeleiden. Het kerkkoor zal  de feestelijke zang verzorgen. Na de H.Mis wordt onder het zingen van het bekende Sint-Antoniuslied de eed van trouw aan het geestelijk gezag hernieuwd. Voor de kerk wordt een vendelgroet gebracht aan de voorganger. Sinds enkele jaren is het gebruikelijk om de beide eredekenen  van het gilde – Lau Huijbers en Theo van den Elsen – te eren met een vendelgroet. Dan is het tijd om samen met de Mortelse gemeenschap de koffie met het Sint-Antoniusbrood te gebruiken en. Odilia Steeghs-van de Laar, oud koning en koningin van het gilde - familieherinneringen aan het gilde en belicht Ad Otten het gilde van een andere – historische - kant. Het gilde is daarna welkom bij een van de Mortelse gildebroeders voor de groene –erwten – soep.
’s Avonds om acht uur begint de rikwedstrijd in Café het Anker, waaraan gildebroeders en hun familieleden, maar ook de inwoners van De Mortel en Gemert, kunnen deelnemen. Voor iedere deelnemer is er een prijs.
Als de tonen.van  het Mortelse ZAB-orkest zijn verklonken en een laatste glaasje is gedronken, keert het gilde weer terug naar Gemert, de haardhuizen zogezegd, in het vooruitzicht dat op de zaterdag van dezelfde week de optrek- en teerdag wacht in het gildehuis.
.

Gilden bestaan al lang. Dat betekent, dat er in de loop van de tijd leden aangetreden zijn, hun broederschap hebben verlaten en maar weinigen zijn als actief gildebroeder/zuster overleden. Koningen laten meestal een herinnering aan hun koningschap in de vorm van een schild achter. Het is alleen jammer dat veel zilver in het verleden verloren is gegaan, verloren, verbrand, gestolen. Er zijn ook gilden van wie het zilver gedurende hun “slapende” tijd door derden is gebruikt voor het maken van sieraden. In een enkel geval zijn er kelken en cibories voor de eredienst van gemaakt.

Van gildebroeders zonder rang, bestaat soms nog een herinneringsschild. Als gilden alleen vrijgezellen  lid konden

worden, dan hield dit op als ze trouwden. In een enkel geval bleven ze langer lid, vandaar een herinneringsschil d. Overleden gildebroeders horen echter ook samen in herinnering te blijven. Ieder gilde heeft daar zijn  eigen vorm voor gekozen. Om de overleden actieve gildebroeders/zusters te herinneren schonk Lau Huijbers, gouden jubilaris aan het gilde, op de jongste optrekdag  een prachtig dodenschild aan het gilde met daar op bevestigd  kleine schildjes met de namen van de tijdens zijn lidmaatschap overleden actieve broeders. Dat zijn er zeventien.  Zij blijven in herinnering.